Za jednego życia

 


Można pisać niby o świecie, ale jednak głównie o sobie, a można na odwrót: niby o sobie, ale tak naprawdę to o czymś więcej. Dobrym przykładem tej drugiej strategii jest wspomnieniowa książka Jerzego Malanowskiego, której tytuł „Za jednego życia” na pierwszy rzut oka sygnalizuje skupienie na konkretnym „jednym życiu” autora (urodzonego w 1943 r.), ale niepozorne „Za” sugeruje obecność tła. Tym tłem jest Płock.

Płock u Malanowskiego jest w dodatku tłem jak najbardziej ruchomym – zarówno w przestrzeni (rozbudowa miasta po wojnie oraz po lokalizacji tu kombinatu), jak w czasie (kolejne dekady zmian społeczno-obyczajowych). To traktowanie miasta nie jako „nieruchomości”, lecz jako „ruchomości” nadaje mu status drugiego bohatera książki, duchowo związanego z jej narratorem, który także podkreśla właśnie zmianę jako coś, co zdefiniowało jego życie.

W wybranym na tył okładki fragmencie czytamy: „Za jednego życia dotelepałem się od płockich Baraków przy Wyszogrodzkiej (…) do mieszkania na VIII piętrze bloku przy Łukasiewicza, łazienki, ciepłej wody w kranie, kolejnych pokoleń zmyślnych pralek i lodówek” – i od razu zaznajemy tej równoległości żywotów: autora i jego miasta. Jest to też zapowiedź tego, co najciekawsze. Bo przecież postępowi technicznemu i zmianom socjalno-bytowym towarzyszyły wydarzenia historyczne (niemiecka okupacja, lata realnego i coraz mniej realnego socjalizmu, potem kolejna zmiana ustroju), które są widziane w książce Malanowskiego niejako z dołu, z poziomu ulicy Sienkiewicza.

Ta perspektywa jest ruchoma, raz punkt widzenia narratora przesuwa się w górę (mamy lokalne kluby sportowe, redakcję „Tygodnika Płockiego”, Komitet Wojewódzki PZPR, dyrekcję MZRiP), innym razem odsuwa na pewien dystans (kiedy pojawiają się w książce „kartki niepłockie”), ale to tylko pogłębia wrażenie splątania losów osobistych z miejscami i zdarzeniami ważnymi dla miasta. Niech nikogo nie zmyli nieco egocentryczna maniera stylistyczna: równorzędnymi bohaterami książki są stada gołębi krążące nad Kolegialną, płoccy Żydzi, którzy przeżyli okupację, wielki głaz przy odnodze Wisły z wartkim nurtem. Wartkim, jak życie autora i najnowsze dzieje Płocka.

Maciej Woźniak

Jerzy Malanowski, Za jednego życia. Kartki płockie i nie tylko, Płock 2022


Komentarze

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Gdzie jest ta ulica, gdzie jest ten dom?

Obraz
Dawno, dawno temu, kiedy nie było jeszcze ulicy Kościuszki, pracownicy zatrudnieni w głównym budynku Książnicy Płockiej pracowaliby… na peryferiach? Umówmy się, że obecny układ urbanistyczny ścisłego centrum Płocka jest efektem regulacji pruskiej z pocz. XIX w. Większość ulic (Tumska, Stary Rynek, Sienkiewicza, Kolegialna, Bielska) pojawia się dopiero na planie miasta z 1803 r., wykonanym przez budowniczego pruskiego Schmida. I nikt tego nie zmieni. Natomiast książka Gryszpanowicza znakomicie pokazuje, co – na przestrzeni dziejów - mogą zrobić ludzie mając do dyspozycji  władzę,  śrubokręt i nieme tabliczki gotowe na każdą nazwę. Nie, nawet nie muszą mieć wiedzy toponomastycznej, o rozsądku nie wspominając.  Najłatwiej zmieniać ulice i pomniki. Nowe osiedla nie dorobiły się swojej historii, choć już są spory, na przykład o rondo na Podolszycach Południe. Rada Osiedla chciała nazwać je Rondem Uśmiechu, zostało jednak Rondem Żołnierzy Wyklętych. Natomiast warto przejrzeć losy st
Czytaj więcej

Wody (S)krwią płynące

Obraz
„Cudze chwalicie, swojego nie znacie”. Przysłowie tyleż oklepane, co prawdziwe. Niedawno ukazała się książka o Skrwie prawobrzeżnej, autorstwa Arkadiusza Kozaneckiego, wielkiego pasjonata turystyki rowerowej, spływów kajakowych, na co dzień nauczyciela WF-u.   Jest to gawęda o zasilającej Wisłę rzece, którą płocczanie mają w zasięgu ręki, oparta o źródła historyczne i – co najważniejsze – rozmowy z mieszkańcami nadrzecznych miejscowości. Autor pisze o Skrwie prawobrzeżnej, ilustrując teksty fotografiami (zdjęcia obiektów na rzece wykonano z kajaka), jak i fragmentami map (współczesnych i historycznych). Według legendy nazwa rzeki pochodzi od wód skrwawionych w czasie bitwy między żądnym sławy cześnikiem Miecławem, a wojskami Kazimierza Odnowiciela. Bitwa rozpoczęła się w Winiarach koło Płocka, a zakończyła w Parzeniu nad rzeką, nazwaną później Skrwą. Wartki nurt od dawna był   wykorzystywany np. przez budowę młynów wodnych. Autor jest zafascynowany tym, jak woda meandrującej
Czytaj więcej

Ewangelicy z płockiej guberni

Obraz
  Wydawnictwo Książnica Płocka jakiś czas temu wzbogaciło się o książkę dr Krzysztofa Kłodawskiego Ewangelicy na terenie województwa/guberni płockiej w latach 1815-1914. Sam autor to znany i ceniony od przeszło 20 lat badacz społeczności ewangelickiej regionu płockiego. Jego nowa książka to w zasadzie zbiór różnych fragmentów wcześniejszych artykułów, jakie ukazywały się nie tylko w płockich czasopismach. Już w 2015 r. złożyły się one na pracę doktorską Kłodawskiego, którą Książnica Płocka teraz prezentuje w książkowym wydaniu. Specjalny, stricte naukowy charakter opracowania sprawia, że jest ono dedykowane w pierwszym rzędzie osobom zapoznanym z metodologią badań historycznych. Przypadkowy czytelnik będzie miał kłopot w spostrzeżeniu wszystkich, mniej lub bardziej ukrytych, walorów książki. Znudzą go być może tabele i ogrom zawartych w nich statystyk. Zniechęci chłodny styl autora. Tymczasem z punktu widzenia monografii historycznej poddanej rygorom naukowym doktoratu wymienione
Czytaj więcej