Kryminał z baśni rodem



„Po prostu petarda!” krzyczy z okładki „Dziewczynki z zapalniczką” Mariusza Czubaja Katarzyna Bonda. Może to nie do końca prawda. Najnowsza, mocno promowana powieść autora, jest kryminałem nie wybuchowym, ale psychologicznym.
W sylwestra 2010 roku zostaje zamordowany Jacek Szymon, dawny przyjaciel i mentor Rudolfa Heinza, bohatera wcześniejszych kryminałów Czubaja. Wiele lat wcześniej, w willi na Brynowie odkryto okrutnie okaleczone zwłoki 6-letniej dziewczynki. Do tego z więzienia wyszedł właśnie, bezwzględny kryminalista, wróg Szymona i Heinza. Śledzi każdy jego krok. Komisarz, mimo depresji, musi wrócić do śledztwa. Ze względu na pamięć o Szymonie i… zlecenie gangstera. Dziewczynka była bratanicą człowieka mafii.
To tyle jeśli chodzi o intrygę. Nie ona jest w tej książce najważniejsza.    
O wiele bardziej istotna jest gra, która toczy się w umyśle bohaterów. Heinz, żeby odkryć, kto zabił musi wejść w skórę Szymona, podążać śladem jego myśli. Kluczową rolę odgrywają baśnie Andersena, a także inne rzeczy, które znajduje w mieszkaniu przyjaciela. [Jedno z objaśnień zostało obwiedzione kilka razy długopisem. „Czerwone z baśni Andersena”] – to na przykład nierozwiązana krzyżówka. Czubaj jest antropologiem kultury i widać, jak w swoich powieściach z lubością upycha, jak rodzynki, nawiązania do ikon kultury masowej. Heinz jest koneserem dobrej muzyki, gdzieś po drodze pojawia się kultowa Autobiografia „Perfectu” i film Billy Elliot. Zaprzyjaźniona psycholog nosi wdzięczną ksywę Pocahontas.
Zwraca uwagę cała galeria postaci, zwłaszcza kobiecych, z których każda, choć epizodyczna, jest do końca przemyślana i zapada w pamięć. Przedszkolanki z prywatnej placówki przesuwają się jak w fotoplastykonie.
Z psychoanalizą zderzony jest język gwałtu, brutalnej przemocy i gangsterskich porachunków. Czubaj nie boi się ostrych słów. Wulgaryzmy wydają się być jak najbardziej na miejscu w mrocznym świecie powieści.
Wreszcie autor proponuje zaskakujące zakończenie. Takie, powiedziałabym, półotwarte.
Dziewczynka z zapalniczką jest równie melancholijna jak jej „imienniczka” z baśni Andersena.

Milena

Mariusz Czubaj, Dziewczynka z zapalniczką, Warszawa 2018

Komentarze

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Wierzmy wierszom

Obraz
  Co trzeba? Na to pytanie polska poezja daje znakomitą odpowiedź: „Trzeba z żywymi naprzód iść”. Ona sama ma z tym postulatem Adama Asnyka pewien kłopot, bo dawne echa, szczególnie romantyczne, wabią w przeszłość jak świtezianki. Jednak ważniejsza jest obecność autorów, którzy zwracają uwagę nadążaniem za literacką rzeczywistością, byciem w ruchu, trzymaniem ręki na pulsie świata. Jednym z takich poetów jest Jacek Maria Hohensee. Jego utwory z tomiku Piasek czyta się tak, jakby informacja w biogramie na końcu książki „urodzony w 1943” była błędem, chochlikiem drukarskim. Piasek opublikowała warszawska Fundacja Duży Format, więc biogram skupia się na informacjach o wartości ogólnopolskiej (że twórca to ceniony pisarz i malarz, autor scenariuszy do spektakli i filmów, a także scenografii dla Teatru Telewizji i innych programów TVP), natomiast pomija szczególny związek artysty z Płockiem. I to związek podwójny: Jacek Maria Hohensee od kilku dekad regularnie robi s...
Czytaj więcej

Gdzie jest ta ulica, gdzie jest ten dom?

Obraz
Dawno, dawno temu, kiedy nie było jeszcze ulicy Kościuszki, pracownicy zatrudnieni w głównym budynku Książnicy Płockiej pracowaliby… na peryferiach? Umówmy się, że obecny układ urbanistyczny ścisłego centrum Płocka jest efektem regulacji pruskiej z pocz. XIX w. Większość ulic (Tumska, Stary Rynek, Sienkiewicza, Kolegialna, Bielska) pojawia się dopiero na planie miasta z 1803 r., wykonanym przez budowniczego pruskiego Schmida. I nikt tego nie zmieni. Natomiast książka Gryszpanowicza znakomicie pokazuje, co – na przestrzeni dziejów - mogą zrobić ludzie mając do dyspozycji  władzę,  śrubokręt i nieme tabliczki gotowe na każdą nazwę. Nie, nawet nie muszą mieć wiedzy toponomastycznej, o rozsądku nie wspominając.  Najłatwiej zmieniać ulice i pomniki. Nowe osiedla nie dorobiły się swojej historii, choć już są spory, na przykład o rondo na Podolszycach Południe. Rada Osiedla chciała nazwać je Rondem Uśmiechu, zostało jednak Rondem Żołnierzy Wyklętych. Natomiast warto prz...
Czytaj więcej

Śmierć na bogato

Obraz
  Na spotkaniu autorskim Jacka Ostrowskiego w Książnicy Płockiej jedna z czytelniczek z pierwszych rzędów wyznała, że przeczytała najnowszą książkę autora w… cztery godziny. Czy to możliwe? Faktycznie mnóstwo w niej akcji, niewiele opisów, dużo złotych myśli, goryczy i mądrości. Jacek Ostrowski, który  w 10 książkach pisał o prawniczce Zuzie Lewandowskiej,  tym razem sięgnął po inną postać, ale znowu kobiecą. Agata o wielu twarzach i nazwiskach (jednym z nich jest Johnson) jest niezrównanym operatorem drona w amerykańskiej armii. Urodziła się w Płocku, ale wychowała w Stanach Zjednoczonych. Tym samym tradycyjnie, choć epizodycznie, pojawia się nasze miasto, a nawet sama podstarzała, choć nadal szybka i czujna Zuza Lewandowska. Agata, czarnowłosa przystojna kobieta, na wojnie w Syrii była torturowana i pozostały jej po tym paskudne blizny, nie tylko na twarzy. Jeśli używa maści, (jak znajdzie czas i ochotę), blizny rozjaśniają się i mniej bolą. ...
Czytaj więcej